Avrupa hukukunun temel esaslarından biri olan hareket özgürlüğü, uzun bir süredir Avrupa Birliği'nin (AB) bir üyesi olan İngiltere'nin hukuk sistemi içerisinde yer aldı. Ancak, İngiltere'nin 31 Ocak 2020 tarihinde AB'den ayrılmasıyla birlikte, İngiliz hükümeti yeni bir göçmenlik hukuku politikası uygulamaya karar verdi.

İngiliz hükümeti, yeni göçmenlik hukukunun Avustralya ve Kanada'nın göçmenlik politikasına benzer, puanlamaya dayalı bir sistem olacağını duyurdu. İngiltere'nin puanlamaya dayalı göçmenlik sistemi 1 Ocak 2021 tarihinde yürürlüğe girecektir. Yeni sistem Ocak 2021 itibari ile AB veya AB dışı bütün başvuran vatandaşlara eşit uygulanacaktır. İngiliz hükümeti, yeni sistem ile birlikte, önceliğin yüksek vasıflı ve en yetenekli adaylara verileceğini açıkladı.

1. Maaş ve Yetenek Alt Sınırı

İngiliz hükümeti, Göç Danışma Komitesi (the MAC) tarafından verilen önerileri kabul ettiğini açıkladı. Bu öneriler Komite'nin (the MAC) 28 Ocak'ta yayınladığı maaş alt limitleri ve puana dayalı sistem ile ilgili raporunda yer almıştır (2020). Komite'nin (MAC) önerileri doğrultusunda, İngiltere maaş alt sınırını 30bin £'dan 25bin £'a indirdi. Fakat, göçmenlerin yine de meslekleri için belirlenmiş olan belirli maaş ve genel maaş sınırından daha fazla ödenmeleri gerekmektedir. Puanlamaya dayalı göç sistemi, başvuranların belirli bir alandan gelen iş teklifi ya da belirli bir alanda sahip oldukları vasıflar gibi bazı karakteristik özellikleri düşük maaş ile takas etmelerine olanak vermektedir. İngiliz hükümeti ek olarak, Komite'nin (MAC) tavsiyesi ışığında, bölgesel bir maaş eşiğinin olmayacağını, İngiltere genelinde tek bir maaş eşiğinin olacağını belirtmiştir.

İngiliz hükümeti Komite'nin (MAC) önerisini yürürlüğe koyarak, yetenek eşiğini RQF6'dan RQF3'e indirmiştir.^[1] İngiliz hükümeti, vasıflı işçi yolunu kullanarak ülkeye gelmeye çalışan kişi sayısı sınırlamasının askıya alacağını ve yerleşik işgücü piyasası testinin (RLMT)^[2] yürürlükten kaldıracağını açıklamıştır. Hükümet yeni göç sistemini sürecinin nereden geldiğine bakılmaksızın, AB veya AB dışı her başvuru sahibine eşit olarak uygulanacağına dikkat çekmiştir. Bu yeni göç politikasının ardındaki mantık, İngiliz hükümeti tarafından geniş bir vasıflı işçi havuzunun daha basit ve hızlı hale getirilmesinin sağlanmasına dayandırılmıştır.

a. Vasıflı İşçiler

Puanlamaya dayalı göç sistemi, vasıflı işçilerin İngiltere'ye gelip çalışmasına olanak sağlayan, işverenlerin yönlendirdiği bir sistemdir. AB veya AB dışı bütün başvuru sahipleri, onaylı bir sponsordan iş teklifi aldıklarını, iş teklifinin gerekli yetenek seviyesinde (RQF) olduğunu ve İngilizce konuşabildiklerini göstermek zorundadır. Eğer başvuru sahibi asgari maaş eşiğinden fazla kazanıyorsa, başvurmaya hak kazanacaktır. Başvuru sahibi asgari maaş eşiğinden daha az, fakat 20.480£'dan fazla kazanıyorsa; başvuru sahibi İngiltere'ye gelmeye hak kazanabilir. Bu hak için, başvuru sahibi aldığı iş teklifinin belirli bir mesleki alanda olduğunu ve bu mesleki alanda yeterli iş gücü olmadığını ya da teklif aldığı iş ile ilgili doktora diploması olduğunu göstermek zorundadır. Yeni göç sistemi çerçevesinde, herhangi bir başvuru sahibinin başvurusunun kabul edilebilmesi için toplam 70 puan gerekmektedir.

Örnek olarak; bilim, teknoloji, mühendislik veya matematik (STEM) alanlarında 22 bin £ ile çalışan bir üniversite araştırmacısı, çalıştığı alanda bir doktora derecesine sahip ise İngiltere'ye gelmeye hak kazanabilir. İngiltere hükümeti, Göç Danışma Komitesi'ni (MAC) bütün mesleki alanları kapsayan, sıkıntıda olan meslek alanları ile ilgili bir liste hazırlanmasını ve bu listenin düzenli olarak gözetim altında tutmasıyla görevlendirmiştir.

İngiliz hükümeti ilerleyen tarihlerde, İçişleri Bakanlığının puanlamaya dayalı göç sistemi ile ilgili puan tabloları, sıkıntıda olan meslek grupları ve sistem ile ilgili daha detaylı bilgi vereceğini belirtmiştir. Şu anki kararnameye göre vasıflı işçilere, bakmakla yükümlü oldukları kişiler eşlik edebilecektir.

Puanlamaya dayalı yeni göç sistemi daha yürürlükte olmayıp, Ocak 2021'de uygulanmaya başlanacağı için, İngiltere İçişleri Bakanlığı ilerleyen aylarda yeni kurallar getirebilir. Yayınlanmış olan yeni sistem sürecin sadece ilk aşamasıdır.

b. Yüksek Vasıflı İşçiler

1 Ocak 2021 tarihinden itibaren İngiltere AB dışından gelen vatandaşlara uyguladığı mevcut 'Global Yetenek' Vizesini, aynı koşullarda AB vatandaşlarına da uygulayacaktır. Göç Danışma Komitesi'nin (MAC) verdiği öneriler ışığında, sponsora gerek duymadan göç başvurusu yapılabilecek ek bir rota oluşturulacaktır. Bu rotanın işveren yönlendirmesinde olan sistemle paralel olarak çalışması planlanmıştır. İngiliz hükümeti ek rota oluşturulmasının amacının az sayıdaki yüksek vasıflı işçilerin İngiltere'ye daha rahat, iş teklifine bağımlı olmaksızın gelip ekonomiye katkı sağlaması olduğunu açıklamıştır. Fakat hükümet bu rotanın nasıl işleyeceğine dair bir kesinliğin olmadığını, ilerleyen yıllarda daha kesin bir sistem haline getirileceğini bildirmiştir.

c. Düşük Vasıflı İşçiler

İngiltere hükümetinin yeni göç politikası ile ilgili manifestosu ülkeye gelen toplam göçmen sayısını azaltmaya yöneliktir. İngiliz hükümeti işçilerin hareket özgürlüğünün sonlanacağını ve yerine düşük vasıflı işçiler için yeni bir uygulama getirilmeyeceğini açıklamıştır.

Hükümet İngiltere'deki işletmelerden düşük vasıflı işgücüne dayanan çalışma tarzını bırakıp, teknoloji ve otomasyona yatırım yaparak yeni göç sistemine uyum sağlamasını beklendiğini belirtmiştir.

AB vatandaşları için AB Uzlaşım Programı (EUSS)^[4] etkin bir şekilde faaliyetini sürdürmeye devam edecektir. Yapılan araştırmalara göre Ocak 2020 sonunda toplam 3,2 milyondan fazla başvuru sahibinin bu yerleşim programına başvurduğu gözlemlenmiştir. İngiliz hükümeti, İngiltere'de bulunan AB vatandaşlarının, AB Yerleşim Programı (EUSS) kapsamında limitsiz çalışma hakkına sahip olduğunu ve bu yüzden işgücü piyasasının taleplerini karşılayacağına inandıklarını belirtmiştir.

Göç Danışma Komitesi (MAC), yakın zamanda 170 bin AB dışı vatandaşın İngiltere'ye geldiğini ve düşük vasıflı meslek gruplarında çalıştığını belirtmiştir. Buna yönelik, İngiltere vasıflı işçilerin yanlarında gelen ve düşük vasıflı işçi olarak çalışan vatandaşların İngiltere'de bağımlı oldukları kişiler ile kalabileceklerini açıklamıştır.

2. Öğrenciler ve Uzmanlık Gerektiren İş Alanları

İngiltere'ye okuma amacıyla gelen öğrenciler de puanlamaya dayalı yeni göç sistemi içerisinde değerlendirilecektir. İstenen seviyedeki puana ulaşılabilmesi için öğrencilerden yeterli seviyede İngilizce konuşabildiklerini, onaylanmış bir eğitim enstitüsü tarafından teklif aldıklarını ve İngiltere'de kaldıkları sürece finansal olarak yaşamlarını sürdürebileceklerinin kanıtını vermeleri beklenmektedir.

İngiltere'nin mevcut göçmenlik hukuku çerçevesinde din bakanları, mucitler ve sporcular gibi uzmanlık gerektiren meslek alanları için farklı göç yolları bulunmaktadır. Ocak 2021 tarihinden itibaren, mevcut Tier 5 Vize kuralları, uzmanlık gerektiren meslekler için başvuran AB ve AB dışı bütün vatandaşlara aynı koşullarda uygulanmaya başlanacaktır.

3. Diğer Göçmenlik Başvuru Yolları

Aile üyelerinin bir araya getirilmesi, iltica ve sınır geçiş kontrolleri için kullanılan hukuk kuralları puanlamaya dayalı göç sisteminin dışında tutulacaktır. Ancak, bu kuralların İngiltere'nin genel göç hukukunun dönüşümüne tamamlayıcı bir şekilde kanunda yer alacağı açıklanmıştır. İngiltere hükümeti yürürlükte bulunan mevcut 'cömert' ziyaretçi hükümlerinin daha basit kurallar ve rehberlik ile devam edeceğini bildirmiştir. İngiltere'nin AB vatandaşlarına vize almaya gerek kalmadan altı ay süresince ziyaretçi olarak gelebilmesine izin vermesi beklenmektedir. Ancak konu ile ilgili hükümetten gelen kesin bir açıklama yoktur. İngiliz hükümeti aynı zamanda İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth Countries) çerçevesinde olan seyahat kurallarına bir değişiklik getirilmeyeceğini eklemiştir.

4. RQF Nedir?

İngiltere'nin Düzenlenmiş Yeterlilik Sistemi (RQF), İngiltere'deki yetenek kategorilerini, boyutlarına ve zorluk derecelerine göre sınıflandıran bir sistemdir. RQF İngiltere'nin Yetenek ve Kredi Sistemi'nin (QCF) Ekim 2015 tarihinde yerini almıştır. Ancak birçok kural ve işleyiş küçük eklemeler ile birlikte aynı bırakılmıştır.

RQF sistemi çerçevesinde kategorilerin boyutları en küçük ödül olan sertifikadan, en büyük ödül olan diplomaya doğru yol almaktadır. RQF sistemindeki bütün birim ve kategorilere bir kredi notu verilmiştir. Bir kredi yaklaşık on eğitim saatine eş değerdir.

RQF sisteminin seviyeleri, boyutlarında olduğu gibi en düşük giriş seviyesinden, zorluk derecesi en yüksek olan Doktora (Seviye 8) seviyesine kadar çıkmaktadır.

Puanlamaya dayalı yeni göç sistemi çerçevesinde yapılan yetenek eşiğinin RQF6 dan RQF3 e indirilmesi, minimum RQF seviyesinin Lisans derecesinden A Levels derecesine indirildiği anlamına gelmektedir.

5. Avrupa Birliği Uzlaşma Planı / European Settlement Scheme (EUSS)

Avrupa Birliği Uzlaşım Planı (EUSS), İngiltere İçişleri Bakanlığı tarafından 2019 yılında Avrupa Birliği'nden ayrılmadan önce İngiltere'de ikamet eden AB vatandaşlarının kaydını işlemek üzere başlatılan bir programdır.

Tüm AB, AEA veya İsviçre vatandaşları ve aileleri, 30 Haziran 2021'den sonra İngiltere'de yaşamaya devam etmek için EUSS'e başvurma hakkında sahiptirler. Başvuru sahibinin başvurusu kabul edilirse, başvuru sahibi yerleşik veya yeni yerleşmiş statüsünü alır. Bu statü, başvuru sahibinin başvurduğu tarihte İngiltere'de ne kadar süre yaşadığına bağlı olacaktır. Başvuru sahipleri 31 Aralık 2020 tarihine kadar İngiltere'de yaşamaya başlamış ve 5 yıllık bir süre boyunca İngiltere'de devamlı olarak ikamet etmişlerse, yerleşik statüsünü alırlar. Yerleşik statüsüne sahip olan adaylar, istedikleri sürece İngiltere'de kalabilirler ve uygun olduğu takdirde İngiliz vatandaşlığına başvurabilirler. Başvurduklarında 5 yıl İngiltere'de ikamet etmeyen başvuru sahipleri, genellikle yeni yerleşmiş statüsüne sahip olacaktır. Ancak, bütün başvuru sahiplerinin 31 Aralık 2020 tarihinden önce İngiltere'de yaşamaya başlamış olmaları gerekmektedir, aksi takdirde EUSS'e başvurma haklarına sahip olamazlar. Yeni yerleşmiş statüsüne sahip olan vatandaşlar, 5 yıl boyunda İngiltere'de ikamet ettikten sonra statülerini yerleşik statüsü ile değiştirmek için başvurabilirler. Bu değişiklik başvurusu yeni yerleşmiş statülerinin sona ermesinden önce yapılması gerekmektedir. EUSS başvuruları 30 Haziran 2021 tarihine kadar açık olacaktır ve başvuru için bir ücret gerekmemektedir.

6. Akademisyenlerin puanlamaya dayalı göçmenlik sistemi ile ilgili yorum ve görüşleri

Yeni göç sistemi çerçevesinde maaş eşiğini karşılayamayan hemşire ve sağlık çalışanlarına (NHS) ne olacağı tartışma yaratan bir konu olmuştur. Göç Danışma Komitesi (MAC) konu ile ilgili olarak, NHS ve eğitim görevlilerinin ana maaş eşiğinden muaf tutulmasını ve bunun yerine ulusal ödeme ölçeklerine göre maaşlarının ödenmesini önermiştir. Fakat, İngiliz hükümetinin bu öneriyi kabul veya ret edeceğine dair bir kesinlik yoktur. Araştırmacı P. William Walsh^[5], İngiliz hükümetinin yüksek olasılıkla öneriyi kabul edeceğini, aksi takdirde sağlık sisteminde karışıklık yaratabileceğini öne sürmüştür.

Öte yandan, Oxford Üniversitesi Göç Gözlem Kurulu'nun direktörü bu sistem doğrultusunda, İngiltere'ye tek bir giriş yolu olduğunu ve bunun sistemdeki bütün kriterleri tamamlamak olduğunu belirtmiştir. Bu yorum, yeni göç sisteminin alt sınırlarına ulaşılmasının zorluğuna dikkat çekmektedir. Aynı zamanda, İngiltere'nin puan sisteminin bireylerin yaşları ve nitelikleri gibi kriterleri değerlendirmekten yoksun olduğunu belirterek sistemi eleştirmiştir. İngiltere'nin yeni göç sisteminin, Avustralya^[6] gibi diğer ülkelerin puanlama sisteminin aksine, tamamen işverenlerin kararlarına ve görüşlerine dayalı olduğunu, dolayısıyla bunun yeri geldiğinde sıkıntı yaratabileceğini öne sürmüştür.

7. Ankara Anlaşması ve İngiltere'nin Yeni Göç Hukuku Politikası

Brexit geçiş döneminde, Avrupa Birliği kuralları 31 Aralık 2020'ye kadar İngiltere'de uygulanmaya devam edecektir. Dolayısıyla Ankara Anlaşması hükümleri gibi AB hukukundan doğan hak ve özgürlükler 31 Aralık 2020 tarihine kadar uygulanmaya devam edecektir.

Detaylı bilgi ve danışmanlık hizmeti için aşağıdaki bilgiler vasıtasıyla bizimle iletişime geçebilirsiniz.

^[2] Tier 2 (Genel) Vizesi aracılığı ile bir iş pozisyonunu başarıyla doldurabilmek için, sponsor olan iş sahibi, işçinin alınacağı pozisyona uygun yerleşik işçi bulunmadığını göstermelidir. Bunu gösterebilmek için Yerleşik İşçi gücü Piyasası Testini (RLMT) uygulamalıdır.

^[3] İngiltere'nin puana dayalı göç sisteminin puan tablosu ve detayları.

^[4] EUSS detaylı bilgi için sayfa 7-8 bakınız.

^[5] Peter William Walsh Oxford Üniversitesi'nin Göç Gözlem Kurulu'nda araştırma görevlisi olarak çalışan bir akademisyendir.

^[6] Avustralya'nın puanlamaya dayalı göç hukukunda, 25-33 yaş arası her vatandaş otomatik olarak 65 puan üzerinden 30 puan almaktadır.