31 Ocak 2020 tarihinde Brexit kesin olarak gerçekleşti ve İngiltere Avrupa Birliği'nden ayrıldı. Bunun akabinde, 1 Şubat 2020 tarihi itibariyle Brexit geçiş süreci başlamış oldu. Her ne kadar Brexit geçiş sürecinin Aralık 2020'de biteceği öngörülse de bu sürecin çok daha uzun sürebileceğine ilişkin söylentiler de gündemde mevcut olmaya devam edecek gibi gözüküyor.

Geçiş süreci boyunca, Avrupa Birliği kuralları İngiltere'de uygulanmaya devam edecek. Bununla birlikte Avrupa Birliği Adalet Divanı da bu süreçte, İngiltere üzerindeki yargı yetkisini devam ettirecektir. Bir başka deyişle, İngiltere Brexit geçiş sürecinde bir nevi Avrupa Birliği'nin parçası olmaya devam edecek.

Brexit Geçiş süreci Türk iş insanları ve şirketlerini nasıl etkileyecek?

Birleşik Krallık, geçiş süreci boyunca Avrupa Birliği de dahil diğer ülkelerle yeni anlaşmalar yapmayı planlıyor, hatta bazı anlaşmalar halihazırda yürürlüğe girdi. Ankara Anlaşması gibi, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti arasında yapılmış olan anlaşmaların da Brexit geçiş sürecinin tamamlanmasıyla, İngiltere açısından sona ereceğini öngörmekteyiz.

Göçmenlik hukuku açısından, Birleşik Krallık'a giderek iş kurmak isteyen yatırımcı Türk iş insanları nazarında değerlendirecek olursak, kanaatimizce Brexit geçiş sürecinin Aralık 2020'de son bulmasıyla Ankara Anlaşması ve bu kapsamda yapılan göçmenlik başvuruları da sona erecektir. Şöyle ki, Birleşik Krallık göçmenlerin geldiği yeri değil yeteneğini göz önüne alan yeni bir göçmenlik yasası üzerinde hazırlıklarını yaparak var olan göçmenlik yasalarını kaldırmayı planlıyor.

İngiltere'nin AB yükümlülükleri, 31 Aralık 2020'ye kadar devam edeceğinden Ankara Anlaşmasının da aynı tarihe kadar yürürlükte kalacağını söylemek çokta yanlış olmayacaktır. Yani Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları 31 Aralık 2020 tarihine kadar Ankara Anlaşması vizesi başvurusunda bulunabilecek ve başvurularını yapmış olanların başvuruları yürürlükteki yasalar nezdinde değerlendirilecek.

Geldiği Yere Değil Yeteneğe Bağlı Puanlama Sistemine Dayanan Yeni Göçmenlik Yasası

Göçmenlik kurallarının Brexit geçiş sürecinin sonunda nasıl bir hal alacağına ilişkin, İngiliz Hükümetinin hazırladığı yasa tasarılarına baktığımızda, daha çok yeteneğe bağlı puanlama sistemine dayanan kuralların uygulanmasının planlandığını görmekteyiz. Peki göçmenliğe ilişkin uygulamalarda yeni bir sistem devreye girerse ne olur? Yeni sistemin tüm detayları henüz açıklanmış olmamakla birlikte, öngörülenden daha uzun sürecek bir geçiş dönemiyle karşı karşıya kalabiliriz.

Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden çıkışı ile birlikte, Yürürlüğe Koyma/Uygulama Süresi boyunca, "serbest dolaşım" hakkı kavramı sona erecek ve Birleşik Krallık Göçmenlik Kuralları, Avrupa Birliği'ne dâhil olan ve olmayan göçmenleri kapsayacak şekilde uygulanacaktır. Böylece Avrupa Birliği'ne dâhil olunup olunmaması fark etmeksizin; Birleşik Krallık'a gitmek, Birleşik Krallık'ta çalışmak veya eğitim almak isteyen herkesin izin alması gerekecektir.

Birleşik Krallık'ta güncel olarak var olan sistem, Avrupa Birliği'ne dâhil olmayan yüksek seviyede becerilere sahip çalışanların ve de Avrupa Birliği'ne dâhil olan herhangi bir beceri seviyesindeki çalışanların ülkeye alınmasına izin verecek şekildedir. Bu sistem, becerileri olan herhangi bir ülke çalışanının da Birleşik Krallık'a göç edebilmesini sağlayacak şekilde değişecektir. Buna göre Birleşik Krallık'a gelecek kişilerin, işverenleri tarafından sponsorluk desteği almaları gerekecektir.

Hareket özgürlüğünün geçiş döneminden sonra sona ereceği yönünde birtakım görüşler mevcut. Bu, müzakerelerin ne kadar süreceğine bağlı olarak Ocak 2021'de gerçekleşebilir. Bundan sonra Hükümet, İngiltere'de kimin yaşayabileceğini ve çalışabileceğini belirlemek için Avustralya tarzı puan tabanlı bir göç sistemi getirmek istiyor.

Söz konusu göçmenlik yasasına göre İngiltere'ye kabul edilecek göçmenlerin eğitim, dil becerileri ve iş deneyimi gibi "ekonomik açıdan önemli özelliklere" dayanarak seçilmeleri planlanmaktadır. Buna göre, başvuru sahipleri bir listeden kalifiye bir meslek seçerek ve vize alabilmek için gerekli minimum puanı almaları gerekecek demektir. Başvuranın, kişisel ve finansal detayları ve kimlik belgeleri üzerinde kontroller ve ayrıca eğitim, istihdam, sağlık ve seyahat geçmişine dayalı bir araştırma da yapılması planlanmaktadır.

Bahsedilen sistem doğrultusunda, İngiltere'de uygulanması planlanan program da genellikle eğitim, dil becerileri ve ekonomik olarak kategorize edilmiş özelliklere göre yetenekli ve iş deneyimine sahip kalifiye göçmenlerin seçildiği bir program olacaktır. Kesin puanların tahsis edilmesinin göç politikasına ve işgücü piyasasının durumuna bağlı olduğunu, ancak genellikle bir başvuru sahibinin belirli bir listeden nitelikli bir meslek seçeceğini ve minimum puan alması gerektiği öngörülmektedir.

İngiltere'de yaşayan Avrupa vatandaşlarının ve ailelerinin de ülkede kalabilmek için Avrupa Birliği Uzlaşma Programı tarafından başvuruda bulunmaları ve onaylanmaları gerekecektir.

Son dönem gelişmelerinde gözlemlediğimiz kadarıyla İngiltere, Avustralya tarzı puan tabanlı vizesi ve göç sisteminin, planlanandan iki yıl önce 2020'nin sonuna kadar yürürlüğe girmesini istiyor.

Ankara Anlaşması ile Çalışma Vizesi Başvuruları 31 Aralık 2020 Tarihine Kadar Devam Edecek

İngiltere'de bazı politikacılar, geçiş süreci bitişine kadar kalifiye olmayan işçilerin kontrolsüz göçüne son vermeyi planlıyor. Fakat Avrupa Birliği ile yapılan Brexit Geçiş Süreci Anlaşması gereği 31 Aralık 2020 tarihine kadar Avrupa Birliği kuralları uygulanmaya devam edeceğinden bunun gerçekleşmesi zor denebilir. Yani Ankara Anlaşması vizesi gibi Avrupa Birliği yasalarından kaynaklanan haklar 31 Aralık 2020 tarihine kadar devam edecektir. Bu durumda, 31 Aralık 2020 tarihinin de Ankara Anlaşması Vizesi başvuruları için son tarih olacağını söylemek pek de yanlış olmayacaktır.